dane: Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych Sp. z o.o., aktualizacja Styczeń 2025
informacje o aktualnym stężeniu pyłku na stronie – www.alergen.info.pl
1. Objawy alergii na pyłki
Jak informuje Ministerstwo Zdrowia, alergia to nadwrażliwość na jakąś substancję, czyli na alergen. W Polsce najczęstszą przyczyną sezonowego, alergicznego kataru siennego jest alergia na pyłki roślin. Pyłki te są małe, lekkie i suche, dzięki czemu mogą przemieszczać się z wiatrem na duże odległości. Co ciekawe, alergia na pyłki roślin jest szczególnie widoczna wśród mieszkańców dużych miast.
Oczywiście istnieje również wiele innych rodzajów alergii, takich jak uczulenie na kurz, roztocza, pleśń, grzyby czy sierść zwierząt – te jednak są uciążliwe dla chorych przez cały rok i kalendarz pylenia niewiele tu pomoże.
Do najpopularniejszych objawów schorzeń alergicznych wywołanych pyłkami roślin należą:
- nieżyt nosa (katar sienny)
- nieżyt spojówek
- suchy, męczący kaszel
- swędzące zmiany na skórze
- drapanie w gardle, duszność
Do tego dochodzą także bóle głowy czy ogólne zmęczenie. Co ważne, choć alergia na pyłki może przypominać zwykłe przeziębienie, to jej objawy trwają dłużej i mogą się zmieniać, nasilając się w zależności od rodzajów pyłków i Twojej odporności. To właśnie różny próg wrażliwości jest jedną z głównych przyczyn, dla których do każdego pacjenta należy podchodzić w zindywidualizowany sposób.
2. Alergia – kiedy udać się do lekarza
Choć same objawy są łatwe do rozpoznania, w przypadku ich wystąpienia zawsze warto skonsultować się ze specjalistą. Warunkiem skutecznego leczenia jest dokładne ustalenie, jaki alergen wywołuje objawy choroby.
Rozmowa z lekarzem jest zwłaszcza kluczowa, jeśli:
- alergia występuje u małego dziecka
- leki dostępne bez recepty nie przyniosły efektu
- masz problem z oddychaniem
- podczas ćwiczeń masz problemy z duszącym kaszlem
- pojawiły się u Ciebie objawy astmy
- alergia utrzymuje się przez cały rok
3. Testy na alergię
Po konsultacji z alergologiem, ten może skierować Cię na dalsze badania. Wśród testów alergicznych na pyłki, jakie może zlecić, wyróżniamy m.in.:
- skórne testy punktowe
- badanie przeciwciał klasy IgE
- naskórkowe testy płatkowe
- testy prowokacji donosowej
- badanie krwi
Jak widać, współcześnie dysponujemy naprawdę bogatym wyborem testów. Mimo to diagnostyka nadal nastręcza wielu problemów. Przeprowadzający badanie lekarz musi m.in wiedzieć, jaka jest prognoza pylenia poszczególnych roślin i ich aktualne stężenia. To od decyzji specjalisty zależy, które z alergenów uzna za istotne. Jest to zwłaszcza istotne przy wyborze odpowiedniej szczepionki.
Obecnie zaleca się, by taka szczepionka zawierała nie więcej niż 4 różne alergeny. Biorąc pod uwagę, że szczepionka jest stosowana przez okres od 3 do 5 lat, kluczowe jest dobranie właściwych składników. Dlatego lekarz musi ustalić, z którymi alergenami chory będzie miał częsty kontakt.
4. Sezon na alergię
Sezonowość to kluczowa cecha schorzeń alergicznych wywołanych przez alergeny pyłku roślin. W Polsce powietrze atmosferyczne jest wysycone pyłkami od stycznia aż do października. Jednak największe stężenie alergenów występuje wiosną – to właśnie wtedy duża część roślin wiatropylnych zaczyna kwitnąć.
Alergicy powinni zawsze trzymać rękę na pulsie i wiedzieć, jaka jest prognoza pylenia.
5. Rodzaje pyłków
Czas wreszcie odpowiedzieć na najważniejsze pytanie: co teraz kwitnie w Polsce, a co pyli w kwietniu czy w innych miesiącach?
Według najczęściej stosowanej klasyfikacji grup alergenów - opierającej się na przynależności taksonomicznej uczulających taksonów - wyróżniamy podział na:
- pyłki traw
- pyłki chwastów
- pyłki drzew
Sam kalendarz pyleń również powstaje w oparciu o jasno sprecyzowane, konkretne dane ze stacji monitorujące stężenia pyłku roślin w Polsce. Te skupiają się na kilkudziesięciu taksonach roślin. Chodzi o:
- taksony drzew: leszczynę, olszę, grab, brzozę, topolę, buk, jesion, dąb, wierzbę, klon, drzewa sosnowate oraz cis/jałowiec
- taksony roślin zielnych: trawy/zboża, babkę, szczaw, pokrzywę, bylicę, ambrozję i rośliny komosowate
- taksony grzybów mikroskopowych: alternarię i cladosporium
W przeprowadzonych badaniach Epidemiologii Chorób Alergicznych w Polsce (ECAP) wykazano, że to alergeny pyłku traw stanowią najistotniejszą grupę aeroalergenów w naszym kraju. Średnio aż 21% badanych miało dodatnie wyniki testów skórnych wobec ekstraktów traw (w tym 16% w sezonie ich pylenia). Na drugim miejscu znalazła się bylica (16% uczulonych). Na kolejnych pozycjach uplasowały się kolejno: brzoza (15%), leszczyna (11%), olsza (11%) i babka (8,6%).
Skoro już wiemy, co pyli, przyjrzymy się każdej grupie alergenów z osobna.
Pyłki traw
Najczęstszą przyczyną pyłkowicy, czyli kataru siennego, są właśnie pyłki traw. To również pyłek traw utrzymuje się najdłużej w powietrzu spośród innych pyłków roślin – około 3,5 miesiąca. Pylenie traw w naszej części świata przypada na drugą połowę maja, czerwiec i pierwszą połowę lipca.
Co ciekawe, w Polsce występuje ponad 200 gatunków traw, a spośród nich najlepiej rozpoznane są alergeny tymotki łąkowej.
Pyłki chwastów
Mowa tu przede wszystkim o bylicy, która odpowiada za większość objawów alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa i spojówek. Okres pylenia bylicy przypada na porę letnią, czyli lipiec i sierpień, a sam chwast rośnie na polach i pastwiskach, w sadach, przy drogach i na placach budowy.
W ostatnich latach wzrosła także aktywność pyłku ambrozji – wcześniej uważano, że problem z nią dotyczy głównie Ameryki Północnej. Do Polski ambrozja przywędrowała prawdopodobnie wraz ze zbożem z importu, o czym świadczy m.in. jej wysokie stężenie przy stacjach przeładunkowych i dworcach kolejowych. Kwitnienie ambrozji przypada na drugą połowę sierpnia i wrzesień.
Pyłki drzew
W tej grupie wyróżnia się pyłek brzozy, czyli trzeci co do częstotliwości występowania alergen w Polsce. Nikogo nie powinno to specjalnie dziwić, bowiem brzoza jest pospolitym i bardzo często spotykanym drzewem. Pyłki drzewa odpowiadają m.in. za alergiczny nieżyt nosa i atopową astmę pyłkową. Pylenie brzozy przypada na kwiecień i pierwsze dni maja.
Wskazując inne często uczulające pyłki, to warto tu wyróżnić leszczynę (jej okres pylenia przypada na styczeń i luty) oraz olszę (pyli w drugiej połowie lutego i w marcu).
6. Jak unikać pyłków
Alergii nie da się zapobiec, ale nadal można ograniczyć ryzyko jej wystąpienia - w tym celu należy po prostu unikać pyłków roślin. Takie działania profilaktyczne nie są łatwe, ale warto je stosować.
Jeśli chcesz więc ograniczyć nieprzyjemne objawy alergii, koniecznie:
- wietrz sypialnię rano lub w nocy
- zamykaj okna w ciągu dnia
- używając klimatyzatora pamiętaj o częstej wymianie filtrów
- nie trzymaj w domu roślin z pyłkiem
- susz ubrania i pościele w pomieszczeniu, a nie na dworze
- jeśli sadzisz rośliny w swoim ogrodzie, wybieraj tylko te gatunki, które nie powodują zaostrzenia objawów alergii
- zadbaj, by trawnik wokół Twojego domu był skoszony przed zakończeniem wytworzenia kwiatostanów
- będąc na dworze noś okulary
- w trakcie jazdy samochodem nie otwieraj okien
- unikaj kontaktu ze zwierzętami, które mogą mieć pyłek w futrze
- umyj się po powrocie z dworu i zmień ubranie, jeśli mogą być na nim pyłki
- uprawiaj sport na świeżym powietrzu rano – o tej porze dnia rosa nadal wiąże pyłek
Przede wszystkim jednak śledź kalendarz pylenia roślin! To dzięki naszemu kalendarzowi będziesz zawsze wiedział, kiedy musisz szczególnie uważać na pyłki w atmosferze.
7. Masz objawy? Sięgnij po Claritine®
Jeśli już jednak doświadczasz objawów alergii, wtedy wyskocz do apteki luk kup on-line Claritine® Allergy lub Claritine® Active – leki na alergię dostępne bez recepty.
- Claritine® Allergy to idealny sposób na złagodzenie uciążliwych objawów alergii, takich jak cieknący i swędzący nos, łzawienie oczu czy kichanie. Claritine® Allergy jest wskazany w objawowym leczeniu kataru alergicznego i przewlekłej pokrzywki idiopatycznej. Co ważne, lek nie wywołuje uczucia senności.
- Claritine® Active przynosi ulgę przy zatkanym nosie, kichaniu i katarze. Ten produkt leczniczy jest wskazany w objawowym leczeniu okresowego, alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa, związanego z jej przekrwieniem. Claritine® Active zapewnia podwójne działanie – przeciwalergiczne i udrażniające nos – bez uczucia senności.
Źródła:
- Piotr Rapiejko, Pyłek roślin jako źródło alergenów. Przegląd Alergologiczny. 2004, 7-12.
- Barbara Majkowska-Wojciechowska, Pyłek roślin i alergeny sezonowe w Polsce. Alergia Astma Immunologia, 2016, 21.1.
- Strona Ministerstwa Zdrowia, https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/jak-sobie-radzic-z-alergia-na-pylki. [dostęp dnia 28.03.2023]